فصلنامه طب اعتیاد
پیاپی 5 (تابستان 1393)

نواحی مغزی درگیر در روند اعتیاد و ولع مصرف مت آمفتامین تاکنون به طور کامل مشخص نگردیده، اما نقش نواحی غنی از دوپامین استریاتوم و هم چنین کرتکس های سینگولیت، لیمبیک و پارالیمبیک و ناحیه ی پره فرونتال در این فرایند، پیشتر مطرح شده است. در سوء مصرف کنندگان مت آمفتامین، حجم ناحیه ی هیپوکامپ به طور معنی داری کاهش یافته و در مقابل، این افراد دچار هیپرتروفی ماده ی سفید مغز هستند. از سوی دیگر، مطالعات انجام شده نشان داده اند که کرتکس سینگولیت، ناحیه ای است که هم از نظر ساختاری و هم از نظر عملکردی، بیشترین تخریب را در این بیماران متحمل گردیده است. شایان ذکر است که مطالعات تصویربرداری مغزی عملکردی، نشان داده اند که تغییر در فعالیت ناحیه ی سینگولیت قدامی در این بیماران، با ولع مصرف مواد، افسردگی اولیه و القای ناراحتی در ارتباط می باشد. به طور کلی در سوء مصرف کنندگان مت آمفتامین، در مقایسه با افراد عادی، مسیر استریاتو- تالامو- اوربیتوفرونتال دچار ناهماهنگی گردیده است. مکانیسم عملکرد مت آمفتامین، افزایش آزادسازی نوروترانسمیتر هایی همچون دوپامین، نوراپی نفرین و سرتونین بوده و از سوی دیگر، منجر به خروج گلوتامات از ذخایر درون سلول های عصبی می گردد. در این میان سیستم های دوپامینی و گلوتاماتی، نقش برجسته ای در ایجاد ولع مصرف مت آمفتامین دارند.

مصرف مت آمفتامین، یک مشکل جدی در ساختار بهداشت و سلامت کشور ماست. مصرف منظم و طولانی مدت (چه تدخین و چه تزریق) مت آمفتامین ها می تواند باعث مشکلات داخلی (قلبی، مغزی و کلیوی) و روان پزشکی مانند اضطراب، افسردگی، کندن پوست و سایکوز شود. سایکوز حاصل از مصرف مت آمفتامین، یکی از جدی ترین مشکلات حاصل از مصرف است که بیش تر به صورت توهمات شنوایی و هذیان های پارانوییدی ظاهر می شود و در بسیاری از مواقع همراه به هم ریختگی خلقی نمود می یابد. البته سایر علائم مانند توهمات پوستی یا بینایی، هذیان ها و ideas of reference هم وجود دارند. در بسیاری از موارد، حتی متخصصان هم قادر به تفکیک علائم سایکوز حاصل از مت آمفتامین از یک بیمار اسکیزوفرنیک نیستند. هرچند اغلب علائم سایکوز در مدت کوتاهی بعد از قطع مصرف متا مفتامین ها و بدون هیچ مداخله ای برطرف می شوند، ولی گاهی علایم سایکوز تا ماه ها و یا سال ها بعد ادامه پیدا می کند و حتی با وجود درمان دارویی با آنتی سایکوتیک هم نتیجه ی مطلوب حاصل نمی شود. البته پژوهش های کمی در رابطه با سایکوز طولانی حاصل از مصرف مت آمفتامین وجود دارد. هدف این مقاله بررسی اهمیت، شیوع و راهکار های مداخله در این گروه از مشکلات حاصل از مت آمفتامین ها می باشد.

مصرف مت آمفتامین با مشکلات بسیاری در جنبه های مختلف سلامتی از جمله اختلالات قلبی عروقی، تنفسی، کبدی، کلیوی، ریوی، پوستی و دندانی همراه است. اما از آنجا که تاثیر اصلی آن، دلیل شروع و ادامه ی مصرف این ماده، و هم چنین عوارض نامطلوب رفتاری آن مرتبط با مغز و رفتار است، در این نوشتار به این بخش از آثار شیشه می پردازیم.
آثار حاد مصرف مت آمفتامیناگر چه مصرف آزمایشی مت آمفتامین در انسان؛ اثرات محرک اولیه ایی مانند افزایش ضربان قلب و فشار خون، افزایش و احساس شادی ایجاد می کند، تحقیقات اولیه نشان داد که مصرف دوز بالای آمفتامین منجر به ایجاد نشانه های روانی شبیه اسکیزوفرنیا می شود. ایجاد علائم روانی پس از مصرف مت آمفتامین با افزایش کاتکولامین مخصوصا دوپامین همراه است (لیبرمن 1990). علائم روانی از جمله پارانویا (بدبینی بیمارانه) و رفتارهای خشن بسیار معمول است و این علائم به دنبال مصرف مقدار یکسان در افراد، تظاهرات متفاوتی دارد و بیانگر این است که تفاوت های فردی در علائم روانی آمفتامین نقش مهمی ایفا می کند.

امروزه موضوع سوء مصرف مواد مخدر و محرک، به یک چالش جدی سلامت جوامع تبدیل شده است. در کنار تجویز داروهای محرک به فراخور اندیکاسیون طبی مصرف آن ها، سوء مصرف این مواد به شکلی گسترده رواج یافته است. علاوه بر تبعات مختلف روانی و جسمی سوء مصرف مواد محرک، اثرات این مواد بر کیفیت، شاخص های کمی خواب و جنبه های عصب شناختی مرتبط با اختلالات خواب مورد بررسی قرار گرفته اند. بی خوابی و سایر اختلالات خواب مرتبط با سوء مصرف این مواد و پرخوابی و عوارض عصب شناختی ناشی از محرومیت از مواد محرک، موضوعی حائز اهمیت بالینی نزد افراد دچار سوء مصرف است. تشخیص، بررسی، کنترل و درمان اختلال خواب وابسته به مواد محرک در سوء مصرف کنندگان این مواد، یکی از ارکان پیش بینی کننده ی موفقیت در ترک سوء مصرف و پیشگیری از عود تلقی می شود. محتوای مقاله ی حاضر، بر جنبه های مختلف اختلال خواب وابسته به مواد محرک اشاره دارد.

مصرف مواد محرک در 10 سال گذشته در کشور عزیزمان، افزایش قابل ملاحظه ای داشته است و عوارض اجتماعی روانی (مانند بیکاری)، روان پزشکی (مانند افسردگی) و پزشکی (مانند عوارض قلبی و عروقی) به وفور در میان مصرف کنندگان دیده می شود.
مت آمفتامین یک ماده ی نوروتوکسیک است که مصرف مزمن آن اثرات مخرب شدیدی بر پایانه های اعصاب مغزی (تخلیه ی دوپامینی)، ساختار اعصاب مغزی، مسیرهای عصبی فرونتواستریاتال و سیستم لیمبیک دارد.
اثر مخرب مصرف مزمن محرک ها بر توانمندی های شناختی، غیر قابل انکار است. این اختلالات شناختی در یادگیری، تحلیل مغزی پیش از عمل و حافظه ی بلندمدت بسیار شدید است. از این رو، توجه به این مهم و بازبینی پروتکل های درمانی محرک ها، ضروری به نظر می رسد.
در پایان این مقاله فرا خواهیم گرفت:1.توانمندی ها و مهارت های شناختی چیست؟
2.مراکز کنترل توانمندی شناختی در مغز کدام است؟
3.مت آمفتامین چه اختلالات فیزیکی و روان پزشکی در مصرف کنندگان ایجاد می کند؟
4.اثر محرک ها بر مغز و نوروترانسمیترهای سلسله اعصاب مرکزی چگونه است؟
5.مت آمفتامین ها کدام اختلالات شناختی را در انسان به وجود می آورد؟
6.مت آمفتامین ها بیشترین تاثیر را بر کدام رفتار شناختی انسان می گذارند؟

بازتوانی شناختی، مجموعه ای منسجم و متشکل از روش های درمانی است که با هدف بهبود عملکردهای شناختی و فعالیت های روزانه، که در نتیجه ی آسیب یک یا چند مولفه ی شناختی بروز می کنند، به کار می رود. اگرچه این نوع روش درمانی، در ابتدا تنها برای آسیب های مغزی استفاده می شد، امروزه شواهد بسیاری وجود دارد که حاکی از اثربخش بودن آن برای بیماران معتاد در طی دوره ی درمان این افراد می باشد. با توجه به اهمیت و جدی بودن خطر اختلالات ماندگار شناختی در این دسته از بیماران و هم چنین نبود ابزار هنجار و استاندارد بازتوانی شناختی در کشور، بسته ی نیکوریما برای بازتوانی شناختی مصرف کنندگان سابق شیشه که دوره ی درمان خود را سپری می کنند، طراحی شده است. این بسته مداد کاغذی بوده و به زبان فارسی و در 16 جلسه طراحی شده است. نیکوریما بر بهبود هفت مولفه ی شناختی شامل حافظه، توجه، منطق و حل مساله، تشخیص احساسات، مهارت های کلامی و پردازش های بصری فضایی، که در نتیجه ی مصرف شیشه آسیب دیده است، تمرکز می کند.

مت آمفتامین از آن دسته موادی می باشد که در صورت مصرف، منجر به بروز علائم سایکوز در شخص مصرف کننده می شود که به درمان دارویی و به ویژه درمان های غیر دارویی (روان درمانی) نیازمند است. مقاله ی حاضر، اشاره ی کوتاهی به چگونگی مدیریت علائم سایکوز و راهنمایی های مختصری جهت کار با این بیماران ارائه می دهد.
اعتیاد به مت آمفتامین مهم ترین چالش پیش روی نظام خدمات درمانی سوء مصرف مواد در کشور است. اعتیاد یکی از مشکلات اساسی جوامع امروز ی است، مشکلی که میلیون ها زندگی را ویران و سرمایه های کلان ملی را صرف مبارزه، درمان و صدمات ناشی از آن می نماید. روزانه تعداد زیادی بر مبتلایان این مصیبت افزاش یافته و بر این اساس عوارض آن که شامل اختلالات جسمی، روانی، فرهنگی، خانوادگی، اقتصادی واجتماعی می باشد. باعث از بین رفتن مرزهای فرهنگی جامعه و به خطر انداختن سلامت روانی و اقتصادی بشر گشته است.

شیشه یک ماده ی مرتبط با سبک زندگی است که مصرف آن سبک زندگی متفاوتی را به وجود می آورد. این سبک زندگی، در تداوم مصرف و عود اعتیاد بعد از قطع مصرف تاثیر انکارناپذیری دارد. به همین دلیل بخش زیادی از درمان سوء مصرف شیشه درباره ی یادگیری نحوه ی زندگی کردن به شیوه ای جدید است. این شیوه ی جدید زندگی، چیزی بیشتر از پرهیز از مواد و دوری از دوستان مصرف کننده می باشد و جنبه های مختلف زندگی فرد را دربرمی گیرد. این مقاله، نگاهی اجمالی به تاثیر مصرف مواد بر سبک زندگی فرد دارد.
معمولا زمانی که یک مصرف کننده ی شیشه وارد درمان می شود، خانواده ی او نفس راحتی می کشند یا لااقل ممکن است فکر کنند که کابوس های آن ها به پایان رسیده است و همه چیز به حالت طبیعی برخواهد گشت. اما واقعیت این است که حتی تا چند ماه بعد از درمان، ممکن است برخی مشکلات هیجانی و رفتاری باقی مانده باشند که هنوز به درمان نیاز دارند. لازم است بیمار مهارت های جدیدی را یاد بگیرد. اگر بیمار مصرف شیشه را قطع کند اما رفتار، محیط و سبک زندگی خود را تغییر ندهد، شانس زیادی برای ماندگاری در پرهیز ندارد.

در حال حاضر درمانگران و متخصصان اعتیاد، خط اول درمان وابستگی به مواد محرکی چون شیشه را روان درمانی ماتریکس می دانند. درمان ماتریکس یک رویکرد درمانی مبتنی بر شناخت درمانی رفتاری است. چالش های درمانی درمانگران در درمان شیشه حاکی از مسائلی است که موانع قابل توجهی در درمان می باشند. برخی از این موانع مربوط به شرایط حاکم بر درمان، چگونگی درمان و برخی از موانع مربوط به عوامل خارج از محیط درمانی تاثیر گذار بر بیمار است. در این مقاله سعی شده است نگاهی به برخی از این موانع داشته باشیم.
شدت وابستگی به مواد محرک بسیار زیاد است و با اینکه روان درمانی سهم عمده ای در درمان وابستگی به مواد محرک دارد، برای بسیاری از بیماران، ضرورت در نظر گرفتن بسیاری از مسائل دیگر نیز احساس می شود. موانع درمانی چیزی نیست که به طور کامل به وسیله ی بیمار ایجاد شده باشد، بلکه فرایند پویایی است که تعامل میان بیمار و محیط درمان را منعکس می کند. آنچه باید در نظر داشت این است که هیچ درمان واحدی برای تمام بیماران مناسب نیست و مداخلات درمانی باید بر اساس نیازها و شرایط بیمار باشد. از این رو شناسایی عواملی که هر کدام به تنهایی و یا در کنار هم می توانند مانع مهمی در درمان باشند، اهمیت زیادی دارد. عواملی چون عوامل فردی، اجتماعی، خانوادگی و نظام درمانی از جمله موانع مهم درمانی به شمار می آیند.

بر خلاف الگوی مصرفی مواد مخدر، کوکائین و دارو های خیابانی که در آقایان نسبت به خانم ها شیوع بیشتری دارد، شیوع مصرف محرک ها مانند مت آمفتامین (شیشه) در خانم ها و آقایان نسبتا برابر است.
در مطالعاتی که در سال 2006 روی موش ها انجام شد، مشخص گردید که رفتار های مربوط به ولع مصرف در مورد کوکائین، مت و نیکوتین پس از محرومیت، در جنس مونث بیشتر بوده است. این موضوع نشان می دهد که شاید جنس مونث نسبت به اثرات تقویت کننده ی مربوط به محرک ها مستعد تر باشد.
هورمون های تخمدان؛ نقش ویژه ای در شیوع سوء مصرف محرک ها دارند، به گونه ای که در موش ها با بلوک کردن استروژن توسط آنتی استروژن ها مانند تاموکسیفن، الگوی جنسیتی در مصرف کوکائین تغییر کرده است.
در مطالعات آزمایشگاهی در انسان دیده شده که پاسخ فردی به مصرف محرک ها در طول سیکل ماهیانه متفاوت بوده است. به گونه ای که استروژن باعث افزایش آزاد شدن دوپامین و افزایش پاسخ دهی به محرک ها شده و پروژسترون اثرات محرک ها را کم می کند. بنابراین هورمون های تخمدان نیز بر اثرات تقویت کننده ی محرک ها در زنان تاثیر می گذارد.
استعداد متفاوت سوء مصرف مواد در خانم ها و آقایان می تواند مربوط به تفاوت های شیمیایی عصبی و تاثیرات هورمونی باشد. پیشرفت به سمت اعتیاد در زنان شدید تر است که این ناشی از تفاوت های زیستی و نقش استروژن در افزایش آسیب پذیری در زنان می باشد.

مت آمفتامین نوعی قوی از آمفتامین است که بر اساس مطالعات و تحقیقات انجام شده درخصوص این ماده، وقوع رفتارهای بزهکارانه ی ناشی از این پدیده امری اجتناب ناپذیر است. اگر چه مصرف مت آمفتامین به خودی خود یک جرم است، اما جرم های دیگری وجود دارد که نتیجه ی استفاده از این دارو می باشد، مانند جرم قتل که در این مطالعه مورد بررسی قرار گرفته است. در مورد قتل در اثر مصرف مت آمفتامین، پرونده های بسیاری در جریان است، که بیانگر این موضوع می باشد که مصرف کنندگان این ماده ی محرک، دچار نوعی توهم و متعاقب آن مرتکب قتل شده اند. ارتکاب جرم قتل توسط سوءمصرف کنندگان مت آمفتامین که به نوعی دچار اختلال روانی می شوند، چنانچه عمدی محسوب گردد، مستحق قصاص یا پرداخت دیه و مجازات تعزیری می باشد.
کشور ما از دیرباز با معضل سوء مصرف مواد و آسیب های جسمی و روانی و زیان های اجتماعی و اقتصادی ناشی از آن دست به گریبان بوده است. این موضوع جامعه ی جهانی را به همکاری برای کنترل و سرکوبی اقدامات و رفتارهایی که استفاده ی نابه جا از این مواد را ترویج می کند، واداشته است. ولی تنوع و تکثر مواد روان گردان، ضرورت اصلاح قانون مربوط و پیش بینی اقدامات حمایتی موثر و تدابیر سرکوبی مناسب را ایجاد می کند. از سوی دیگر، سوء استفاده از مواد روان گردان گاه به اختلال روانی و تزلزل در پایه های مسئولیت کیفری و ارتکاب جرایم سنگین همچون قتل منجر می شود. این موضوع توجه ما را به این مهم جلب می کند که مسئولیت استفاده کنندگان مت آمفتامین در ارتباط با قتلی که پس از استعمال این ماده و در حالت غیر عادی را مرتکب می شوند بررسی کنیم.

مت آمفتامین نوعی قوی از آمفتامین است که بر اساس مطالعات و تحقیقات انجام شده درخصوص این ماده، وقوع رفتارهای بزهکارانه ی ناشی از این پدیده امری اجتناب ناپذیر است. اگر چه مصرف مت آمفتامین به خودی خود یک جرم است، اما جرم های دیگری وجود دارد که نتیجه ی استفاده از این دارو می باشد، مانند جرم قتل که در این مطالعه مورد بررسی قرار گرفته است. در مورد قتل در اثر مصرف مت آمفتامین، پرونده های بسیاری در جریان است، که بیانگر این موضوع می باشد که مصرف کنندگان این ماده ی محرک، دچار نوعی توهم و متعاقب آن مرتکب قتل شده اند. ارتکاب جرم قتل توسط سوءمصرف کنندگان مت آمفتامین که به نوعی دچار اختلال روانی می شوند، چنانچه عمدی محسوب گردد، مستحق قصاص یا پرداخت دیه و مجازات تعزیری می باشد.
کشور ما از دیرباز با معضل سوء مصرف مواد و آسیب های جسمی و روانی و زیان های اجتماعی و اقتصادی ناشی از آن دست به گریبان بوده است. این موضوع جامعه ی جهانی را به همکاری برای کنترل و سرکوبی اقدامات و رفتارهایی که استفاده ی نابه جا از این مواد را ترویج می کند، واداشته است. ولی تنوع و تکثر مواد روان گردان، ضرورت اصلاح قانون مربوط و پیش بینی اقدامات حمایتی موثر و تدابیر سرکوبی مناسب را ایجاد می کند. از سوی دیگر، سوء استفاده از مواد روان گردان گاه به اختلال روانی و تزلزل در پایه های مسئولیت کیفری و ارتکاب جرایم سنگین همچون قتل منجر می شود. این موضوع توجه ما را به این مهم جلب می کند که مسئولیت استفاده کنندگان مت آمفتامین در ارتباط با قتلی که پس از استعمال این ماده و در حالت غیر عادی را مرتکب می شوند بررسی کنیم.

رابطه ی بین سوء مصرف الکل، سیگار و سایر مواد و بیماری های جسمانی، به یکی از موضوعات مهم در بیمارستان های عمومی تبدیل شده است. این رابطه در بیماران بستری در برخی بخش ها از جمله بخش های گوارش و کبد، اورژانس، ریه و قلب، بخش سوختگی، تروما، سرطان، عفونی و ایدز آشکارتر است. در بسیاری از بیمارستان های عمومی، وجود سرویس هایی برای ارزیابی و ارائه ی خدمات به این بیماران موجب کوتاه شدن مدت بستری، بهبود کیفیت زندگی، مشکلات قانونی و افزایش رضایت بیماران شده است.
در ایران، مطالعات محدودی که روی بیماران بستری در برخی بیمارستان های عمومی انجام شده است، شیوع مصرف مواد افیونی را تا حدود 10 درصد ذکر کرده اند. در یک پژوهش که در همه ی بیمارستان های دانشگاه علوم پزشکی تهران انجام شد نیز مشکلات مرتبط با مواد، هم در بیمارستان های عمومی و هم در بیمارستان های تخصصی غیر روان پزشکی، جزء سه مشکل شایع نیازمند مشاوره ی روان پزشکی عنوان شدند. برخی شواهد نیز نشان می دهد که در سال های اخیر، مصرف ترکیبات مت آمفتامینی تاثیر زیادی در کاهش سن بروز حملات قلبی در ایران داشته است.

بر اساس تعریف مارلات، ولع مصرف عبارت است از: «میل ذهنی برای اثرات ماده ی اعتیادآور.» سازمان بهداشت جهانی، تمایل شدید یا احساس اجبار به مصرف را از موارد تشخیص اعتیاد بیان کرده است. به بیان دیگر، ولع مصرف به معنای میل شدید برای تجربه ای مشخص (و عموما لذت بخش) مانند خوردن غذا، مصرف دارو یا الکل و یا رابطه ی جنسی بوده و شاید بتوان گفت که ولع مصرف، عامل متمایز کننده ی مفهوم اعتیاد (addiction) از وابستگی (dependence) می باشد. به بیان دیگر، انواع داروهای درمانی موجب ایجاد وابستگی فیزیکی و حتی روانی در فرد می شوند و ترک ناگهانی آن ها سبب بروز علائم ترک (withdrawal symptoms) می گردد. هم چنین بروز پدیده ی تحمل (tolerance) تنها به مواد اعتیادآور محدود نمی شود (دو عامل مهم در تشخیص اعتیاد از طریق. (DS اعتیاد علاوه بر وابستگی، بعد رفتاری و هیجانی تمایل شدید و وسواس گونه به ماده ی اعتیادآور را نیز شامل می شود.

گروه درمانی یکی از روش های مهم درمان اعتیاد است که در کشورهای غربی (اروپا و آمریکا) گاه به صورت افراطی استفاده می شود و مورد تایید سازمان بهداشت جهانی نیز می باشد. قانونی در طب اعتیاد وجود دارد که اعتیاد مشکل Attachment و دلبستگی است، یعنی افراد معتاد افرادی گوشه گیر و منزوی هستند که قادر به ایجاد ارتباط بین فردی موثر نمی باشند، برعکس برداشت عامه ی مردم که فکر می کنند معتادان افرادی اجتماعی و رفیق باز هستند، در حالی که این ارتباط ها بیشتر حول محور مواد مخدر است. به همین دلیل برای این افراد، هر گروهی درمانی است و عضویت در آن ها اثرات مثبتی برای فرد دارد، حتی عضویت در یک فرقه و کلوپ به شرطی که هدف آن گروه مصرف مواد مخدر نباشد. در گروه، حمایت و فشار جمعی شکل می گیرد. اگر گروه به درستی شکل گرفته باشد، اگر فردی قصد مصرف مواد مخدر را داشته باشد، تحت فشار سایر افراد از این کار صرف نظر می کند.

در سال 1980، طرفداران سیاست کاهش آسیب با شرکت در اولین کنفرانس کاهش دارو، انجمن بین المللی کاهش آسیب را تشکیل دادند تا از این طریق سیاست های کاهش آسیب را در سراسر دنیا گسترش دهند.
این رویکرد درمانی از مدل درمانی اخیر برای مشکلات مصرف الکل و دارو و انتقادات وارد شده به درمان های سنتی نشات گرفت. از جمله ی این انتقادات این بود که در رویکرد 12 مرحله ای الکلیک های بی نام، پاکی عملا به دست نمی آید، بلکه فقط نیاز به توقف مصرف ایجاد می شود. در این رویکرد، شرط ضروری برای شروع درمان این است که مصرف کننده نیاز به توقف مصرف داشته باشد. در حالی که عملا به نظر می رسد اغلب مصرف کننده ها در موقعیتی نیستند که به طور مداوم نیاز به توقف مصرف داشته باشند.
از دیگر انتقادات به درمان های سنتی اینکه این درمآن ها توانسته اند تعداد کمی از مصرف کننده ها را جذب کند. بیش از نیمی از آن ها در درمان نمی مانند یا به طور موثری به ان ها کمک نمی شود.مطالعه ی 2007 در آمریکا نشان داد که فقط 20-15 درصد مصرف کننده ها وارد این درمان می شدند، 25-15 درصد آن ها برنامه ی درمانی خود را ادامه دادند و بعد از 4 هفته ی اول درمان، فقط 40 درصد آن ها پاک بودند.

ادبیات پژوهشی حوزه ی اعتیاد، حاکی از ارتباط تنگاتنگ بین افسردگی و سوء مصرف مواد می باشد. اگرچه به نظر می رسد که بخش اعظم علائم افسردگی با گذشت زمانی در حدود چهار هفته بهبود می یابد. با توجه به این که افسردگی باعث پیچیده تر شدن روند درمان اعتیاد، ضعیف تر شدن پیامدها، احتمال بیشتر عود و افزایش احتمال خودکشی است، درمان هم زمان افسردگی ضروری به نظر می رسد. در میان گزینه های درمانی موجود برای افسردگی در بیماران مراجعه کننده برای درمان سوء مصرف مواد، فعال سازی رفتاری به عنوان مداخله ای مستقل، اثربخش و مقرون به صرفه معرفی شده است. هدف اصلی فعال سازی رفتاری، تشویق بیمار به درگیری در فعالیت های لذت بخش و عدم اجتناب از فعالیت های روزمره است.

حمایت خانواده از درمان، یکی از عوامل موثر درمان اعتیاد است. روان درمانگر اعتیاد می تواند در مراحل مختلف درمان از طریق روش های مختلفی؛ همکاری خانواده را جلب کند. برگزاری جلسات آموزش خانواده، مشاوره ی فردی با اعضای خانواده و خانواده درمانی، زمینه های مساعدی برای جلب مشارکت آنهاست. استفاده از این روش توسط درمانگران می تواند درصد موفقیت درمان اعتیاد را افزایش دهد و زمینه ی استفاده از ظرفیت های قابل ملاحظه ی خانواده را فراهم نماید.
خانواده و درمان اعتیادمفهوم درمان اعتیاد در رویکردهای جدید با آنچه در دهه های گذشته درمان نامیده می شد، تفاوت چشمگیری دارد. درمان های جدید، بیشتر بر روان متمرکز است تا جسم. صرف عدم مصرف، درمان تلقی نمی شود و تغییر سبک زندگی مد نظر است. درمان یک طیف در نظر گرفته می شود نه یک مرحله و نقطه و.... یکی از مواردی که در درمان های جدید مورد تاکید قرار می گیرد، جلب همکاری و حمایت خانواده ی بیمار است. تجربیات جدید درمان اعتیاد، نشانگر اثربخشی چشمگیر مشارکت خانواده در درمان است. بیشتر نظریه های اعتیاد بر تاثیر خانواده در شکل گیری اعتیاد تاکید دارند و برخی نظریه پردازان عامل اصلی اعتیاد را خانواده عنوان کرده اند. الگوهای فکری، ارتباطی و سازشی هر فرد بسیار متاثر از الگوهای خانواده ی او می باشد و بیمار اعتیادی هم محصول چرخه ی روابط ناسالم و بدکارکرد است. از این دیدگاه تنها فرد مشکل دار (در اینجا معتاد) نیست که به تغییر نیاز دارد، بلکه کل خانواده باید درگیر درمان شود. مشارکت تمام اعضا، احتمال موفقیت درمان را افزایش می دهد.

در چندین دهه ی اخیر، علاقه ی زیادی در بررسی هوشیاری به عنوان یک مفهوم روان شناختی و در نظر گرفتن آن به عنوان نوعی درمان بالینی، نشان داده شده است. هوشیاری این گونه تعریف شده است: «توجه کردن به روش خاص با هدف، در لحظه ی حال و بدون قضاوت.» در این مقاله به تعریف هوشیاری، انواع مختلف آن در درمان اختلال های روانی مختلف و هم چنین کاربرد آن در درمان سو، مصرف، مصرف مواد و الکل می پردازیم.
هوشیاری1 یک جنبه ی گیج کننده و در عین حال مرکزی، از روان شناسی سنتی 2500 ساله ی بودایی است. هوشیاری چیز جدیدی نیست، قسمتی از چیزی است که ما را انسان می کند. ظرفیت هوشیار و آگاه بودن به طور کامل. متاسفانه ما معمولا مدت کوتاهی در این مرحله هستیم و خیلی زود این مرحله (آگاه و هوشیار بودن) به رویاهای آشنا و قصه های شخصی تبدیل می شود. ظرفیت برای باقی ماندن در آگاهی لحظه به لحظه، به ویژه در پریشانی عاطفی، یک مهارت خاص است. خوشبختانه، این مهارتی است که می تواند آموخته شود.

افغانستان کشوری است که ارتباط میان ناامنی و کشت تریاک در آن کاملا مشخص می باشد. کشوری با تولید حدود 5500 تن تریاک در مساحت حداقل 200 هزار هکتار زمین، به ویژه در دو استان هلمند، که نزدیک به نیمی از کشت خشخاش افغانستان را به خود اختصاص داده و قندهار، با داشتن حداقل 15 درصد از اراضی زیر کشت خشخاش. سوال اساسی این است که با توجه به نیاز جامعه و کشورها به مصرف مواد مخدر، آیا خروج نیروهای ناتو از افغانستان در سال 2014 میلادی، تاثیری در تولید تریاک توسط این کشور دارد و این تاثیر می تواند برنامه ی کاهش تقاضای کشورهای منطقه و یا کل کشورها را تحت تاثیر قرار دهد. برنامه ی کاهش تقاضا شامل درمان، کاهش آسیب و پیشگیری از اعتیاد به مواد می باشد که توسط دولت، مراکز خصوصی و سازمان های مردم نهاد در کشورها اجرا می شود. با توجه به شرایط کشور افغانستان می توان این گونه نتیجه گرفت که خروج نیروهای ناتو موجب افزایش ناامنی در کشور و به ویژه در استان های جنوبی که تولید مواد مخدر را به عهده دارند، خواهد شد. این امر سبب تولید بیشتر مواد مخدر در این مناطق و قدرتمند شدن بیشتر گروه های تندرو مانند طالبان می شود و قدرت اقتصادی این گروه را در تولید، انتقال و قاچاق مواد مخدر و فروش آن بیشتر خواهد کرد و این خود باعث ناامنی بیشتر در منطقه خواهد شد.

پیشرفت تکنولوژی باعث شده است که همگی ما سعی در به روز نمودن خود و اطلاعاتمان با آن داشته باشیم و برای عقب نماندن از این حرکت سریع و رو به جلوی علم تلاش کنیم. در حوزه ی سیستم های اداری نیز تغییرات شگرفی صورت گرفته و تمامی آن ها جهت تسریع کارها، دوری از اشتباهات و مکاتبات دستی طولانی مدت و وقت گیر است. بدین خاطر در طول چندین سال اخیر، بسیاری از سازمان ها و ادارات از سیستم های اتوماسیون بهره برده و یا در حال نصب و راه اندازی آن ها هستند. در همه ی آن ها استفاده از یک نرم افزار مناسب با کار و فعالیت آن سازمان و اداره؛ مورد نیاز است و اطلاعات ثبت شده در آن قابل ردیابی و گزارش گیری نیز هستند. از طرف دیگر، موارد امنیتی این نرم افزارها روز به روز بهتر شده و امکان سوء استفاده و خرابکاری را به حداقل رسانده اند. در همین راستا، سیستم های حمایت کننده نیز با گرفتن نسخه های پشتیبان (Backup)، سعی در افزایش کارایی و خدمت رسانی در هر سازمان و اداره ای را دارند.
مراکز درمان اعتیاد نیز در این چند سال کم کم به مزایای نرم افزارهای مناسب آگاهی یافته و سعی نموده اند که با استفاده از آن ها وضعیت کار در مراکز درمانی را بهبود بخشند. در اینجا سعی شده تا با بررسی علل ایجاد اتوماسیون و نیز مزایا و معایب آن و بیان امکانات نرم افزار مناسب و چگونگی استفاده از آن در مراکز و نیز نظارت مکانیزه بر آن ها را شرح داد.

در این مقاله دعوت به همکاری از پژوهشگران و دانشمندان برای تحقیق و ارزیابی نتایج متد DST در کنگره ی 60 و یا خارج ارز آن بررسی می شود که درمان اعتیاد به مواد مخدر و الکل، از نظر زیستی و روانی، در کوتاه مدت(یک هفته و یا یک ماه) امکان پذیر نمی باشد. برخی روش های متداول امروزی نیز که برای درمان اعتیاد اجرا می شود،دارای نواقصی است، زیرا درمان اعتیاد بیمار به طور کاملانجام نمی گیرد و اعلام می شود که درمان از نظر جسمی به پایان رسیده است.
نظریه ی ایکس چه می گویدنظریه ی ایکس می گوید: بیماری اعتیاد و بیشتر بیماری های مزمن جسمی و روانی غیر قابل درمان، با تنظیم شدن مجدد سیستم ایکس که از تعادل خارج شده است، قابل درمان می باشند.

مددکاران اجتماعی، سابقه ی طولانی در کار با مراجعان آسیب پذیر دارند و معتادان مشمول ماده ی 16 قانون مبارزه با مواد مخدر نیز از گروه-های آسیب پذیر هستند. بر اساس ماده ی 16 قانون اصلاحی مبارزه با مواد مخدر، هر ساله تعداد زیادی از معتادان متجاهر از محله ها و مناطق آلوده جمع آوری و در مراکز موضوع این ماده نگهداری می شوند. از آنجایی که بسیاری از این معتادان تجربه ی چندین سال کارتن خوابی داشته و در حقیقت از خانواده و اجتماع طرد شده اند، لزوم خدمات مددکاری اجتماعی به منظور بازپیوند آن ها به خانواده و اجتماع، هم چنین حمایت-های اجتماعی پس از ترخیص در بین این افراد؛ به شدت احساس می شود.
استفاده از زور و اجبار در درمان اعتیاد تاریخی طولانی دارد. در واقع اولین تمهیدات جوامع برای محدود کردن مشکل اعتیاد، استفاده از قانون و جرم دانستن مصرف مواد و اعتیاد در کنار جرم دانستن تولید، توزیع و خرید و فروش مواد بوده است. همین امر موجب پیدایش اقدامات اجباری برای درمان معتادان بوده است. بیشترین نوع چنین درمانی را اقامت اجباری در مراکز بازپروری بزرگ تشکیل می داده اند. به طور کلی، پژوهش های بسیاری نشان داده اند که اگر در درمان اعتیاد، احساس فشار برای درمان، فارغ از منبع درونی یا بیرونی آن و فارغ از این که منبع بیرونی آن از جانب دادگاه، خانواده یا محیط کار فراهم شده باشد، می تواند انگیزه ای برای درمان ایجاد کند و امکان ماندگاری در درمان و پای بندی نسبت به دارو یا رژیم درمانی را افزایش دهد (رحیمی موقر و همکاران،1390). برای اثربخشی درمان اعتیاد، لازم نیست درمان اعتیاد به صورت داوطلبانه انجام گیرد تا موثر واقع شود (NIDA،2000). این در حالی است که به طور کلی در مورد افراد بی خانمان با اعتیاد شدید، وارد کردن آن ها در درمان و نگهداری بسیار دشوار است (زرگر،2002) و استفاده از اجبار در درمان این افراد به صورت شیوه ای رایج درآمده است.

در سال های اخیر، اعتیاد ورزشکاران، بیش از گذشته در اذهان عمومی خودنمایی می کند، به گونه ای که در دنیای مجازی، سایتی تحت عنوان «قهرمانان مشهور و معتاد جهان» به چشم می خورد که در آن؛ اسامی افراد مشهوری نظیر سوفی چارلز لیتون، شوگرری رابینسون و... قهرمانان دیگری در رشته های مختلف ورزشی به ویژه بوکس، فوتبال آمریکایی، بسکتبال و حتی دومیدانی دیده می شوند. تحقیقات اندکی در زمینه ی «شیوع شناسی» و «علت یابی» این پدیده در جهان انجام شده است و از پرداختن به این مساله ی مهم، هم چون یک «تابو» و یا «حیطه ی ممنوعه» پرهیز می شود.
در پژوهشی که در سال 1390، در ایران توسط من و همکاران و با حمایت مالی دانشگاه آزاد اسلامی واحد اسلام شهر انجام گرفت، مشخص شد که 36% از کل نمونه ها، که ورزشکاران معتاد بودند، در گذشته و دوران قهرمانی از داروهای ممنوعه و نیروزا استفاده کرده اند. حدود سنی این افراد 42 سال بود، که نشان می دهد این افراد از ورزشکاران سال های اخیر می باشند. 64% بقیه، ورزشکارانی با حدود سنی 65 سال بودند. ورزشکاران گروه اول، یعنی معتادان با سابقه ی دوپینگ، غالبا به سوء مصرف مواد محرک، به ویژه «مت آمفتامین» یا شیشه اعتیاد داشتند، در حالی که بیشتر نمونه های ورزشکاران غیر دوپینگی، از تریاک و مشتقات آن به عنوان ماده ی مصرفی اصلی نام بردند. اگر چه تعدادی از همین افراد هم به علت سهولت مصرف و اثر بیشتر بر سیستم اعصاب مرکزی، مصرف مواد افیونی را به سوء مصرف مواد محرک تبدیل کرده بودند، در این مقاله به دوپینگ و احتمال اثر آن پرداخته می شود.

هر جا سخن از شیشه است، نام «برکینگ بد» می درخشد.
کولاکی که شبکه ی HBO در سال های اخیر در تلویزیون به راه انداخت (با سریال «سوپرانوها» در سال 1999-2007)، در حال حاضر به عصر طلایی تلویزیون تبدیل شده است. زمانه ای که هر قسمت از سریال هایی مانند «بازی تاج و تخت»، «برکینگ بد»، «کارآگاه حقیقی»، یا «بیگ بنگ تئوری» و... به اندازه ی یک فیلم سینمایی زحمت ساخت دارند و بیش از یک فیلم سینمایی بیننده و حتی پای «آلفونسو کوارون»، «دیوید فینچر» و «مارتین اسکورسیزی» کارگردان های اسکاری «جاذبه» را به تلویزیون کشاند. اما بدون هیچ چون و چرا، پدیده ی سال های اخیر تلویزیون، سریال «برکینگ بد» (2008-2013) است. سریالی که فصل پنجم و آخر آن با امتیاز 99 از 100 از سایت بسیار معتبر متاکریتیک، در کتاب رکوردهای گینس ثبت شد و قسمت چهاردهم از فصل پنجم با عنوان Ozymandias با کسب امتیاز 10 از 10 از سایت IMDB (نمره ی کل سریال 6/9 از 10)، با عنوان بهترین قسمت از یک سریال درام و بهترین فیلم نامه ی یک قسمت، جوایز را درو کرد. خود این سریال نیز در سال های اخیر تقریبا تمام جوایز مهم تلویزیونی (امی و گلدن گلوب) را به همراه سریال Mad Men به دست آورد که البته فصل پنجم و نهایی، همه ی افتخارات را به تنهایی کسب کرد. اما مهم ترین نکته در این سریال، نقش اول آن است. «والتر وایت» با بازی «برایان کرانستون» را نمی گویم، منظورم شیشه است که بارها و بارها بیش از هر کلمه ی دیگری، واژه های «Meth» و «Crystal» در این سریال به کار برده شده است.

-جلوگیری از بازگشت معتادین به کوکائین به شیوه های نوین-آیا «هورمون عشق» می تواند از اعتیاد جلوگیری کند؟
-نوید هدف های دارویی جدید در درمان اعتیاد به کوکائین-کودکانی که قبل از تولد در معرض مت آمفتامین بوده اند؛ مشکلات شناختی فزاینده ای دارند.
-بازتعریف اعتیاد به عنوان یک بیماری قابل مدیریت-بررسی فرایند تصمیم گیری مخاطره آمیز در مصرف کنندگان شیشه، با استفاده از تصویربرداری مغزی-داروهای ضد افسردگی به همراه داروهای درمان اعتیاد، عوامل تشکیل دهنده ی یک داروی جدید کاهش وزن -«نقش ورزش در پیشگیری و درمان اعتیاد»؛ ورزش: پاداش جایگزین برای افرادی که با اعتیاد می جنگند.
-آیا ورزش به کاهش مصرف مت آمفتامین کمک می کند؟
-چگونه پس از پایان جام جهانی فوتبال، بر نشانه های محرومیت از تماشای آن غلبه کنیم.